Müzisyenlerde Ortopedik Sorunlar

Müzisyenler meslek hastalıkları açısından, kariyerlerini olumsuz etkileyebilecek düzeyde risk altındadırlar. Zamanında tanı konmaz ve doğru tedavi edilmezse, kariyerlerine ara vermek, hatta sonlandırmak zorunda kalabilirler.

Müzisyenler meslek hastalıkları açısından, kariyerlerini olumsuz etkileyebilecek düzeyde risk altındadırlar. Zamanında tanı konmaz ve doğru tedavi edilmezse, kariyerlerine ara vermek, hatta sonlandırmak zorunda kalabilirler. Bu nedenle erken tanı, sanatçıların kariyerlerinden uzaklaşmadan sorunların çözülebilmesinde önemlidir.

Müzisyenlerde yakınmaların ilerlemesi beş evrede incelenmektedir:

Evre 1: Ağrı; ders, etüd, prova veya gösteri sonrasında oluşur. Performansı etkilemez.
Evre 2: Ağrı; ders, etüd, prova veya gösteri sırasında oluşur. Performansta kısıtlanmaya neden olmaz.
Evre 3: Ağrı; ders, etüd, prova veya gösteri sırasında oluşur. Ayrıca, günlük yaşantıyı da etkilemeye başlar. Sanatçı tekniğini değiştirmek veya çalışma süresini kısaltmak ihtiyacı duyar.
Evre 4: Ağrı; ders, etüd, prova veya gösteriye başlar başlamaz oluşur ve devam etmeye izin vermez. Günlük yaşantıyı ciddi şekilde etkiler.
Evre 5: Günlük tüm aktivitelerde ağrı vardır. Sanatçı; ders, etüd, prova ve gösterilere katılamaz.

Müzisyenlerde kas iskelet sistemi yaralanmaları için bazı risk faktörleri vardır. Bunlar üç grupta incelenir:

Çevresel faktörler:
Sıcaklık, çalışılan alan, çalışılan alandaki eşyaların yerleşimi, kullanılan teknik malzeme ve bunların yerleşimi, zemin, aydınlatma.
Fiziksel faktörler:
Uygunsuz duruş (postür), kuvvetli ve tekrarlayan hareketler, uzun süreli çalışma, düşme ve çarpma, titreşim.
Kişisel faktörler:
Yaş ve cinsiyet, fiziksel yeterlilik (güç, esneklik, dayanıklılık), beslenme, postür, alışkanlıklar (sigara, alkol, vb), psikolojik stres, genel sağlık durumu ile ilgili faktörler (gebelik, diabet, osteoporoz).

Müzisyenlerde kas iskelet sistemi yaralanmalarında en sık karşılaşılan senaryo, tek bir risk faktörünün artması veya birden fazla risk faktörünün bir araya gelmesidir. Bunun yanında; performans kaygısı, yoğun çalışma ve gösteri programı, düzensiz ve yetersiz beslenme de yaralanmanın oluşmasında rol oynamaktadır.

Müzisyenlerde kas iskelet sistemi yaralanmaların önlenmesi iki aşamada olur:
1. Risk faktörlerinin kontrolu: Kişisel sınırları bilmek (fiziksel ve psikolojik beklentileri dengede tutmak), genel sağlık durumunu iyi düzeyde tutmak
2. Yaralanmanın erken belirtilerini fark edip önlem almak: Ağrı şiddeti evre 1 veya 2 düzeyindeyken önlem almak, profesyonel tıbbi yardım almak.

Ancak, müzik profesyonelleri genellikle ağrı evre 3 veya 4 düzeyine ulaşınca başvurmaktadırlar.

Müzisyenlerde Ortopedik Sorunlar

Müzisyenlerde kas iskelet sistemi yaralanmaları dört grupta incelenir:

• Tendon sorunları (tendinit-tenosinovit)
• Kramplar (fokal distoni)
• Kas zorlanmaları
• Yüz, boyun, sırt, kollar ve ellerde sinir sıkışmaları

Tendon sorunları: Tendonlar esneme özelliği olmayan, kordon benzeri yapılardır. Tendon çevresinde kayganlığı sağlayan bir kılıf bulunur. Tendonda aşırı gerilme veya tekrarlayan hareketlerde oluşan sürtünme nedeniyle tendon veya tendon kılıfında olan tahriş sonucunda oluşur. Tendinit ve tenosinovitler tendonda gerilme, artmış sürtünme ve uygunsuz pozisyon nedeniyle eklemlere yakın bölgelerde olur. Tendonun aşırı gerilmesi veya doğrudan tendon üzerine olan darbeler, tendon yüzeyinde bozulmaya yol açar. Bu hasar tamir dokusuyla iyileşir. Bu olayın tekrarlanması sonrasında tendon kalınlaşır, yüzeyi daha çok bozulur. Tendon kılıfında tekrarlayan tahriş sonrasında kılıf kalınlaşır ve tendonun hareketini zorlaştırır hal alır.

Fokal distoni: Fokal distoni belirli bir bölgedeki kasın; kramp, yorgunluk hissi, koordinasyon kaybı ile kendini gösteren ve eklemde istemsiz fleksiyon veya ekstasiyona yol açan fonksiyon bozukluğudur. Ağrılı veya ağrısız olabilir. Müzik aleti çalmayı zorlaştırır. Her hastada kramp görülmez. Uzun süreli çalışma, prova, sahne performansı sonrasıda yorgunluğa bağlı olarak kaslarda sertlik veya kramplar olabileceği gibi istirahat halinde de fokal distoni oluşabilir. Fokal distoni tipik olarak; telli veya klavyeli aletler çalanlarda eller ve parmaklarda, bateristlerde ayaklarda, ses sanatçılarında ses tellerinde, nefesli enstrüman çalanlarda ağız çevresinde oluşur. Krampların oluştuğu bölgeye göre yansıyan ağrılar da görülebilir. Örneğin; boyun kaslarında kramplar kulak arkası ve gözlerin üzerinde ağrıya sebep olabilir.

Kas zorlanmaları: Müzisyenlerde değişik kaslar risk altındadır. Çalınan müzik aleti kadar, çalma tekniği ve çalma sırasındaki postür de önem taşımaktadır. Telli ve klavyeli aletlerde daha sık olarak el kasları, omuz çevresi kaslar (rotator kılıf), önkol kasları ve boyun kasları sorunları öne çıkarken, üflemeli aletlerde ağız çevresi kaslar, çene eklemi, boyun kasları ve el kaslarında sorunlar dikkat çekmektedir. Vurmalı aletler ile uğraşanlarda ise önkol kasları ve Aşil tendonu sorunları ön plandadır.

Sinir sıkışmaları: Periferik sinirler, merkezi sinir sisteminden ayrıldıktan sonra üst ve alt ekstremitede belirli anatomik boşlukları izleyerek ilerlerler. Periferik sinirler hem kasları çalıştıran motor sinirleri hem de duyu taşıyan sinirleri içerirler. Koordine hareketler için her iki gruptaki sinirlerin de çalışıyor olması gereklidir. Sinir sıkışmalarında (tuzak nöropatiler) sorun, periferik sinirlerin izlediği yol üzerinde belirli bölgelerde basınç altında kalmalarıdır.

Karpal tünel sendromu: Median sinirin el bileği düzeyinde sıkışması ile oluşur. Başparmak, işaret parmağı ve orta parmakta ağrı, uyuşma ile kendini gösterir. Tekrarlayan ve/veya uzun süreli bilek fleksiyonunun karpal tünel sendromu bulgularının ortaya çıkmasında etkisi olduğu düşünülmektedir. Genellikle keman, viola ve gitar ile uğraşanların sol eli risk altındadır.

Kübital tünel sendromu: Ulnar sinirin dirsek seviyesinde sıkışması ile oluşur. Dirsekten dördüncü ve beşinci parmağa kadar uzanan ağrı, uyuşma, karıncalanma ile kendini belli eder. Uzun süreli dirsek fleksiyonu ve supinasyon (avucun yukarı bakması) gerektiren duruş kübital tünel sendromu için risk oluşturmaktadır. Keman, viola ve gitar çalanların sol eli risk altındadır.

Torasik çıkış sendromu: Omuz düzeyinde brakial pleksusun (kola giden sinirler için kavşak bölgesi) üzerinde bası olmasıyla ortaya çıkar. Karpal tünel veya kübital tünel sendromunu andırır bulgularla kendini gösterir. Enstrümanın çene ve omuz arasına sıkıştırılması nedeniyle keman ve viola çalanlarda, postür nedeniyle piano ve yan flüt çalanlarda torasik çıkış sendromu riski vardır.

Siyatalji: Siyatik sinirin kalça çevresinde sıkışması sonucunda oluşur. Uzun süre öne veya yana hafif eğilerek oturmak zorunda olan müzisyenlerde siyatalji ve bel ağrısı oluşur. Ağrı siyatik sinir boyunca yayılır.